Περιποίηση τραύματος

Εισαγωγή

Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και αποτελεί  το 16% του σωματικού βάρους. Έχει πολλές ζωτικές λειτουργίες, οι οποίες περιλαμβάνουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, τη ρύθμιση της θερμοκρασίας, την αίσθηση και την παραγωγή βιταμινών. Το δέρμα είναι ένα δυναμικό όργανο σε μια συνεχή κατάσταση αλλαγής όπου τα κύτταρα των εξωτερικών στρωμάτων αποβάλλονται και αντικαθίστανται από εσωτερικά κύτταρα τα οποία κινούνται προς την επιφάνεια.

Δομή του δέρματος

Επιδερμίδα: Η εξωτερική στοιβάδα του δέρματος που απαρτίζεται από επιθηλιακά κύτταρα, χωρίς αγγεία, πάχους 0,04 χιλιοστά και αναγεννιέται κάθε 2-4 εβδομάδες, λαμβάνει τα θρεπτικά συστατικά από τo παρακάτω στρώμα το χόριο και αποτελείται από 4 και 5 στρώματα, ανάλογα με το σημείο του σώματος

Χόριο: Η μεσαία στοιβάδα του δέρματος πάχους περίπου 0,5 χιλιοστά, απαρτίζεται από δύο επίπεδα, περιέχει πολλά αγγεία, νεύρα,  κολλαγόνο, ελαστίνη και εξειδικευμένα κύτταρα όπως ινοβλάστες και μαστοκύτταρα, υποδοχείς για την ζέστη, το κρύο, τον πόνο, την πίεση, την φαγούρα και το γαργάλημα

Υποδερμίδα: Η εσωτερική στοιβάδα του δέρματος που ονομάζεται και υποδόριο υποστηρίζει το χόριο και την επιδερμίδα. Διαφέρει  σε πάχος και βάθος και αποτελείται από λιπώδη ιστό, συνδετικό ιστό και αιμοφόρα αγγεία.Η λειτουργία του είναι να αποθηκεύει τα λιπίδια και να προστατεύει τα υποκείμενα όργανα.

Είδη τραυμάτων

Oξέα τραύματα: είναι η πληγή του δέρματος ως αποτέλεσμα τραυματισμού. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε ατυχήματα που προκλήθηκαν από μεγάλη  δύναμη,  θερμότητα, ηλεκτρική ενέργεια, χημικά ή τριβή. Ένα οξύ τραύμα εξ ορισμού αναμένεται να εξελιχθεί μέσα από τα στάδια της φυσιολογικής επούλωσης, με αποτέλεσμα την πλήρη επούλωσή του.

Ένα χρόνιο έλκος αποτυγχάνει να εξελιχθεί ή να ανταποκριθεί στη θεραπεία κατά τη διάρκεια του κανονικού αναμενόμενου χρόνου επούλωσης (4 εβδομάδες) και παραμένει στάσιμο στη  φλεγμονώδη φάση. Η επιβράδυνση της επούλωσης οφείλεται  στην παρουσία ενδογενών και εξωγενών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων, της κακής διατροφής, συν-νοσηρότητας ή της ακατάλληλης επιλογής επιθέματος.

Όλοι οι ασθενείς που φέρουν τραύματα θα πρέπει να αξιολογηθούν απο κατάλληλο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό ώστε να δοθεί άμεσα η κατάλληλη θεραπεία  ανάλογα με την περίπτωση. Τα τραύματα μπορούν να ταξινομηθούν ανάλογα με την αιτιολογία, την κατάσταση και τη δραστηριότητα (διάρκεια) σε οξέα, χρόνια, επιμολυσμένα και καθαρά. Η επούλωση των ελκών διαιρείται σε 3 φάσεις: α) Φλεγμονή,  β) Ινοπλασία, και γ) Ωρίμανση 

Η διαχείριση ενός τραύματος θα πρέπει να γίνεται αξιολογώντας την φάση στην οποία βρίσκεται αλλά και τη συνολική κλινική κατάσταση του ασθενούς.

Φάση 1 – ΦΛΕΓΜΟΝΗ (0-3 μέρες) Η φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε τραυματισμό. Η φάση αυτή ενεργοποιεί την αγγειοδιαστολή που οδηγεί στην αυξημένη ροή του αίματος προκαλώντας θερμότητα, ερυθρότητα, πόνο, πρήξιμο, απώλεια της λειτουργίας (π.χ. πρήζεται το χέρι και δεν μπορεί να λυγίσει). Οι εκκρίσεις μπορεί να είιναι υψηλές καθώς είναι και αυτό μια φυσιολογική αντίδραση του σώματος.

Φάση 2 – ΙΝΟΠΛΑΣΙΑ (3-24 μέρες) Η φάση όπου λαμβάνει μέρος η επούλωση του τραύματος. Το σώμα δημιουργεί νέα αιμοφόρα αγγεία, τα οποία καλύπτουν την επιφάνεια της πληγής. Η φάση αυτή περιλαμβάνει την ανοικοδόμηση και την επιθηλιοποίηση. Η πληγή θα γίνεται μικρότερη καθώς θεραπεύεται.

Φάση 3 – ΦΑΣΗ ΩΡΙΜΑΝΣΗΣ (24-365 ημέρες) Η τελική φάση της επούλωσης, όταν σχηματίζεται ουλώδης  ιστός. Η πληγή σε αυτό το στάδιο είναι ακόμα σε κίνδυνο και πρέπει να προστατεύεται εφόσον αυτό είναι δυνατόν.

Διαχείριση

Στα οξέα τραύματα μετά την θεραπεία πρώτης γραμμής που αφορά κυρίως την διαχείριση της αιμορραγίας,πρέπει να εξασφαλίζονται οι βέλτιστες συνθήκες για την επούλωση. Ένα ρυπαρό τραύμα πρέπει κατ’ ελάχιστο να ξεπλένεται ή, εάν απαιτείται, να καθαρίζεται με απόξεση ή χειρουργικό καθαρισμό και κατόπιν να προστατεύεται με κατάλληλο επίθεμα. Το επίθεμα που θα επιλεχθεί θα πρέπει πέραν της προστατευτικής του ιδιότητας να παρέχει και τις κατάλληλες συνθήκες που ευνοούν την γρήγορη επούλωση με το βέλτιστο αισθητικό αποτέλεσμα. Ένα οξύ τραύμα στο οποίο η επούλωση καθυστερεί ή διακόπτεται τελείως γίνεται χρόνιο.

Τα πιο συνήθη χρόνια έλκη είναι τα έλκη ποδιού (φλεβικά και αρτηριακά), τα έλκη κατάκλισης και τα έλκη  διαβητικού ποδιού, τα οποία είναι αποτέλεσμα κάποιας χρόνιας πάθησης. Συνεπώς ως θεραπεία πρώτης γραμμής για την επούλωση θα πρέπει να είναι η αντιμετώπιση του αίτιου που τα προκαλεί και τα διατηρεί, δηλαδή της πάθησης. Ταυτόχρονα με την διαχείριση της πάθησης όμως απαραίτητη είναι και η συμβολή της κατάλληλης τοπικής θεραπείας του τραύματος η οποία αφενός θα επιταχύνει την διαδικασία της επούλωσης αφετέρου  θα προλαμβάνει την λοίμωξη του τραύματος.